Dòng họ Đặng ở làng Lương Điền, xã Thanh Xuân, huyện Thanh Chương, Nghệ An, không chỉ nổi tiếng với truyền thống hiếu học, khoa bảng mà còn có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Ba thế hệ của dòng họ, từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX, đã dấn thân vào con đường đấu tranh giải phóng dân tộc, vì một Việt Nam độc lập, tự do.
Thế hệ thứ nhất: Cụ Đặng Thai Giai và phong trào Cần Vương
Cụ Đặng Thai Giai (1841-1918) là người đầu tiên trong dòng họ tham gia phong trào yêu nước. Cụ từng làm quan dưới triều Tự Đức, nhưng với lòng yêu nước và bản tính cương trực, cụ đã từ quan về quê và tham gia phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi phát động.
Cụ Đặng Thai Giai đã tích cực hoạt động, vận động quần chúng, gây dựng cơ sở cho nghĩa quân. Cụ cũng là người có công lớn trong việc cung cấp lương thực cho nghĩa quân Phan Đình Phùng.
Thế hệ thứ hai: Đặng Nguyên Cẩn, Đặng Thúc Hứa và phong trào Duy Tân, Đông Du
Hai người con của cụ Đặng Thai Giai là Đặng Nguyên Cẩn và Đặng Thúc Hứa tiếp nối truyền thống yêu nước của cha mình. Họ đã hăng hái tham gia các phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX, như phong trào Duy Tân và phong trào Đông Du.
Đặng Nguyên Cẩn từng làm Giáo thụ, Đốc học, nhưng vẫn bí mật tham gia Hội Duy Tân và bị thực dân Pháp bắt giam, đày ra Côn Đảo. Đặng Thúc Hứa thì xuất dương sang Thái Lan, gây dựng cơ sở cách mạng, truyền bá chủ nghĩa yêu nước trong kiều bào.
Thế hệ thứ ba: Đặng Thai Mai, Đặng Xuân Thanh và con đường cách mạng mới
Đặng Thai Mai, con trai của Đặng Nguyên Cẩn, và Đặng Xuân Thanh, con trai của Đặng Quý Hối (em Đặng Nguyên Cẩn), đại diện cho thế hệ thứ ba của dòng họ Đặng tham gia cách mạng.
Họ đã tiếp thu những luồng tư tưởng mới, tìm ra con đường cách mạng vô sản. Đặng Thai Mai tham gia Đảng Tân Việt, sau này trở thành một trong những nhà văn hóa lớn của cách mạng Việt Nam. Đặng Xuân Thanh sang Xiêm, Trung Quốc hoạt động cách mạng từ khi còn rất trẻ.
Ba thế hệ của dòng họ Đặng ở Lương Điền đã viết nên những trang sử vẻ vang trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Họ là những tấm gương sáng ngời về tinh thần yêu nước, sự hy sinh, cống hiến cho Tổ quốc, góp phần làm rạng danh truyền thống của dòng họ.
